Mã ngoài như lụa hồng tơ tía, thịt vải như thủy tinh, như dáng tuyết, vị ngọt đậm ăn vào thấy hương thơm tưởng chừng như thứ rượu tiên trên trời.
Ai đã từng được thưởng thức quả vải thiều Thanh Hà hẳn không thể quên được hương vị của nó. Một loại quả hạt nhỏ, cùi dày, ăn rất thơm và ngọt lịm như đường, đúng như lời cổ nhân đã khen ngợi “Mã ngoài như lụa hồng tơ tía, thịt vải như thủy tinh, như dáng tuyết, vị ngọt đậm ăn vào thấy hương thơm tưởng chừng như thứ rượu tiên trên trời”. Vải Thanh Hà- loại cây ăn quả đặc sản đã được mọi miền trong nước và các nước trên thế giới biết đến. Cây vải đã trở thành thương hiệu, gắn với tên tuổi của người dân Thanh Hà.
Người có công lớn đưa cây vải thiều đầu tiên về trồng ở thôn Thúy Lâm xã Thanh Sơn đó là cụ Hoàng Văn Cơm-ông tổ vải thiều Thúy Lâm. Cụ Hoàng Văn Cơm sinh ngày mùng 10/5 năm Mậu Thân 1848 tại làng Thúy Lâm thuộc xã Thanh Sơn.
Thời trai trẻ cụ Cơm thường cùng một số bạn bè buôn bán hoa trái ra Hải Phòng. Có một lần được dự tiệc với người Hoa Kiều ở một nhà hàng lớn được ăn một loại vải ngon, cụ lấy 3 hạt về ươm ở vườn nhà. Cả 3 hạt đều nảy mầm thành cây, tuy nhiên do chưa biết chăm sóc nên chỉ còn sống 1 cây. Từ cây vải quí đầu tiên, cụ chiết cành nhân ra vườn nhà, tặng những người ruột thịt trong gia đình, những thông gia với cụ, rồi dần dần nhân ra trong làng, trong xã. Cây vải thiều tổ ở thôn Thúy Lâm xã Thanh Sơn có cách đây khoảng gần 200 năm.
Cây vải thiều tổ ở thôn Thúy Lâm xã Thanh Sơn
Về thăm cây vải thiều tổ ở thôn Thúy Lâm xã Thanh Sơn thấy quang cảnh ở nơi đây đã khang trang hơn. Các công trình xây dựng trong khuôn viên đều được qui hoạch gọn gàng, tổng thể bao gồm xây mới nhà thờ cụ Hoàng Văn Cơm gần cây vải tổ, khu nhà khách rộng rãi thoáng mát, ao, tường bao xung quanh và một số công trình phụ trợ khác.
Nhà thờ cụ Hoàng Văn Cơm được xây dựng khang trang
Công trình được xây dựng theo dự án qui hoạch bảo tồn khu sinh thái cây vải tổ thôn Thúy Lâm, được khởi công từ đầu năm 2017, đến nay, công trình đã hoàn thành và là địa điểm lý tưởng cho du khách đến thăm quan và thưởng thức hương vị vải thiều Thanh Hà trong mùa vải này.
Hiện nay, khuôn viên khu bảo tồn sinh thái cây vải tổ thôn Thúy Lâm được giao cho ông Hoàng Văn Lượm (con ông Hoàng Văn Thu) trông nom, chăm sóc.
Ao trong khuôn viên khu bảo tồn sinh thái cây vải tổ
Ngọc Hà