Ông Nhài nói: đã từng có 4 cây vải tổ nhưng bây giờ cây vải ở đất cụ Hoàng Văn Cơm xưa chính là cây vải tổ duy nhất.
Vị trí cây vải tổ trong khuôn viên tưởng niệm cụ Hoàng Văn Cơm
Thăm Thanh Hà lần này, tôi được anh Vũ Quang Thắm đưa về gia đình ông Đỗ Văn Nhài ở thôn Thúy Lâm (Thanh Hà). Ông Nhài là người tiên phong làm cây sinh vật cảnh của huyện.
Ông Nhài (người ngồi giữa), ông Thu, anh Thắm (bên phải ảnh)
Câu chuyện về cây vải tổ được ông Nhài kể: Ông bà Thu (84 tuổi, là chắt nội cụ Hoàng Văn Cơm) trong khuôn viên nhà tưởng niệm cụ Cơm. Khi tôi nêu câu hỏi: có thông tin trên mạng nói về cây vải tổ ở Thúy Lâm, trong khu tưởng niệm cụ Hoàng Văn Cơm chỉ thuộc hạng hàng “con, cháu”. Đích thực cây vải tổ là ở khu từ đường gia đình có chức sắc tại thôn Thúy Lâm?. Ông Nhài nói: đã từng có 4 cây vải tổ nhưng bây giờ cây vải ở đất cụ Hoàng Văn Cơm xưa (nay là đất của bố ông Thu), chính là cây vải tổ duy nhất. Ở đây, trước là hai cây, sau chặt một cây, nay còn một cây. Đất này là đất cằn nên chất lượng quả không bằng ở xóm Một. Ông Nhài bảo, tôi biết rõ chuyện cây vải tổ, vì cụ Cơm là con rể cụ nội tôi. Bố vợ cụ Cơm là cụ Đỗ Văn Hòa. Cụ Hòa sinh cụ Thược. Cụ Thược sinh cụ Bật. Cụ Bật (còn gọi là cụ Chánh Bật) là cha ruột tôi. Ngày ấy, cụ Hòa cùng con rể Cơm ra Hải Phòng cắt thuốc Bắc ở hiệu người Tàu. Ông thầy Tàu quý người bệnh, cho quả vải. Cụ Hòa ăn thấy ngon, đem hạt về ươm được 4 cây. Trồng 2 cây ở phần đất nhà mình, 2 cây cho con rể. Hai cây vải được cụ Thược, cụ Bật chăm sóc. Quả vải vẫn cho chất lượng ngon, hương thơm nhưng đến đời ông Nhài (cách ngày nay hơn 30 năm) thì chặt, do ngày ấy giá vải rẻ, lại tốn diện tích đất vườn.
Ông Nhài chỉ vị trí cây vải tổ ở khu đất cụ Hò
Ông Nhài dẫn tôi và ông Thắm tới khu đất từng hiện hữu 2 cây vải tổ. Khu đất rộng hơn 6 sào, nay do anh Đỗ Văn Tuyên quản lý. Thân phụ anh Tuyên là em ruột bố ông Nhài. Vị trí cây vải tổ thứ nhất, thứ hai, hướng ngôi nhà 5 gian từ đường bằng gỗ lim, được ông Nhài đứng ở đầu khu vườn vừa kể, vừa chỉ. Sau đó, ông Nhài đưa chúng tôi tới tận nơi, dùng tay chỉ hướng nhà và lấy chân di xuống chỗ đất trước kia là gốc hai cây vải tổ. Ông Nhài nhớ chi tiết vì trước khi trao quyền sử dụng đất cho anh Tuyên, những vị trí đó thuộc phần đất từ đường, ông Nhài là quyền con trưởng, được cha giao cho thừa kế. Những chuyện về gia đình nói chung, cây vải tổ nói riêng, ông Nhài được nghe cha kể nhiều lần.
VĂN LỘC
